3194 sayılı İmar Kanununun 22. maddesi uyarınca yapılan ruhsat başvuruları yetkili idarelerce 30 gün içerisinde değerlendirilir. İmar planları ve Yönetmelikleri uyarınca herhangi bir aykırılık bulunmaması halinde ruhsat düzenlenerek verilir. Talebin reddedilmesi halinde başvurucu ya da malikler tarafından dava açılabilir.
Bu konuda hangi gerekçeyle reddedildiği dikkate alınmalıdır. Gerekçenin uygun olmadığının düşünülmesi halinde ruhsat talebinin reddi işleminin tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde İdare Mahkemesinde dava açılabilir. İdare Mahkemesince uyuşmazlık yapı ruhsatı ve eki mimari projenin imar planları ve yönetmeliklere uygunluğu yönünden gerekirse bilirkişi incelemesi yapılarak çözümlenir.
Örneğin, yapı ruhsatı talebi imar planına aykırı olduğu gerekçesiyle reddedilebilir. Bu durumda ruhsat talep edenler öncelikle talebin imar planına aykırı olup olmadığını değerlendirmelidir. Ruhsatın imar planına aykırı olması halinde yapı ruhsatı düzenlenemeyeceğinden bu ret işleminin iptali istemiyle açılan dava ret ile sonuçlanacaktır. Bu anlamda dayanağı imar planının da iptali talep edilerek dava açılabileceği gibi öncelikle plan değişikliği talep edilerek verilecek idari karar sonrasında yapı ruhsatı düzenlenmesi talebi yinelenmeli ya da dava yolu denenmelidir. Aykırılık bulunmadığı düşünülüyorsa doğrudan dava açılabilir.
Mimari projeler de dava konusu edilebilmektedir. Yapı ruhsatı ile ekinde sunulan projeler bütün halinde incelenir. Projede öngörülen tasarımdan kaynaklanan hukuka aykırı görülen hususlar da dava konusu edilebilir. Örneğin; depo olarak öngörülmesi gereken bölümün kullanıma açılması yolunda hazırlanan mimari proje hukuka aykırı görülerek ruhsatla birlikte iptal edilebilir.
Müteahhit tarafından, aldıkları vekalet çerçevesinde kat malikleri ile yaptıkları anlaşmaya aykırı olarak yapı ruhsatı alınmış, yapı inşa edilmiş olabilir. Bu durumda da mimari proje, ruhsat ve ya yapılaşma dava konusu edilebilir.
Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin 55. maddesinde “(8) Parsel malik veya maliklerinin ruhsat ve eki onaylı projelere muvafakati alınmaksızın yapı ruhsatı düzenlenemez, onaylı projelerde tadilat yapılamaz.” kuralına yer verilmiştir.
Hisseli taşınmazlarda maliklerden biri diğer hissedarlar adına kendi izni olmadan düzenlenen yapı ruhsatının iptalini talep edebilirler. Benzer şekilde taşınmazın ortak alanlarının kullanımı konusunda ortaya çıkabilecek anlaşmazlıklara dayalı olarak ruhsat iptali talep edilebilir.
Malikler ya da diğer menfaati olan kişiler komşu taşınmazlarda inşa edilen yapılara yönelik olarak düzenlenen yapı ruhsatlarının iptalini talep edebilmektedirler. Yapı ruhsatı düzenlenen taşınmazda inşa edilecek yapının herhangi bir şekilde kendi yapılarına zarar vereceğini düşünen 3. kişiler bu yapı ruhsatlarının iptali istemiyle dava açabilirler.
Yapı ruhsatının iptaline ilişkin işlemler de aynı şekilde menfaati ihlal edilenler tarafından iptal davasına konu edilebilir. Ayrıca yapı ruhsatı eki projelerin iptali istemiyle de dava açılabilir.
Yapı Ruhsatında Dava Açma Süresi
Yapı ruhsatları bireysel idari işlemlerdir. Bu işlemlerin iptali istemiyle idare mahkemelerinde iptal davası açılabilir. İdari Yargılama Usulü Kanunu uyarınca idari işlemler tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde dava konusu edilebilirler.
Ancak yapı ruhsatlarına yönelik davalarda dava açma sürelerinin başlangıçları değişebilmektedir. Çünkü dava açacak kişiler, tebliğ yapılma zorunluluğu olmayan kişiler olabilir. Örneğin komşu taşınmaz maliklerine tebliğ yapılmaz. Bu anlamda, ruhsat düzenlenme tarihi başlangıç tarihi olarak alınmaz. Davacılara ve ruhsattan bilgi sahibi olunmasına göre dava açma süresinin başlangıcı değişir.
Dava açacak olan menfaati ihlal edilen kişiler herhangi bir şekilde tebliğ aldıklarında tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içerisinde dava açmalıdır. Tebligat yapılmayan durumlarda ise ruhsatın öğrenilmesi, inşaata başlanılması gibi durumlar dava açma süresinin başlangıcı olarak kabul edilebilmektedir.