PARSELASYON (İMAR UYGULAMASI-İMAR DÜZENLEMESİ) NEDİR? NASIL DAVA AÇILIR?
Parselasyon nedir?
Parselasyon konusu 3194 sayılı İmar Kanununun 18. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre “İmar hududu içinde bulunan binalı veya binasız arsa ve arazileri malikleri veya diğer hak sahiplerinin muvafakatı aranmaksızın, birbirleri ile, yol fazlaları ile, kamu kurumlarına veya belediyelere ait bulunan yerlerle birleştirmeye, bunları yeniden imar planına uygun ada veya parsellere ayırmaya, müstakil, hisseli veya kat mülkiyeti esaslarına göre hak sahiplerine dağıtmaya ve re’sen tescil işlemlerini yaptırmaya belediyeler yetkilidir” kuralına yer verilmiştir.
İmar Kanununun 18. maddesine dayanılarak düzenlenen Arazi ve Arsa Düzenlemeleri Hakkında Yönetmelik’in 4/l maddesinde parselasyon planı “İmar Kanununun 18 inci maddesi hükümlerine ve uygulama imar planına uygun olarak imar parsellerinin oluşturulduğu, parselasyon planı açıklama raporu, parselasyon paftaları ile tescile esas belgeleri içeren uygulama dosyası ile bir bütün olan plan” olarak tanımlanmıştır.
Parselasyon, arazilerin mevcut imar planlarına uygun olarak düzenlenmesi yolunda şeklinde bir uygulamadır. İmar planlarının hayata geçirilmesinde kullanılan kentsel politika araçlarından bir tanesidir. Mülkiyet hakkına doğrudan müdahalede bulunma biçiminde gerçekleşen bir uygulamadır. İmar düzenlemesi ile şekilsiz kadastral arazilerin üzerinde yapı yapmaya elverişli düzenli arsalar haline getirilmesi amaçlanmaktadır.
Parselasyon Yapmaya Yetkili İdareler
3194 sayılı Kanunda belediyelerin parselasyon yapmaya yetkili oldukları ifade edilmiştir. 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununda öngörülen düzenlemeler uyarınca parselasyon yapmaya yerel yönetimler (belediyeler ve l özel idareleri) genel yetkili kurumlardır. Büyükşehir belediyelerinin bulunduğu illerde 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu uyarınca ilçe belediyelerinin parselasyon yapma yetkileri bulunmaktadır. Bunun yanında, büyükşehir belediyelerinin imar denetim yetkileri kapsamında süresinde yapılmayan parselasyon planlarını yapma yetkileri bulunmaktadır. İstisnai durumlarda kendi özel kanunlarında öngörülen yetkiler çerçevesinde merkezi idareler de parselasyon yapabilmektedir. Bu çerçevede, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından parselasyon yapılabildiği gibi organize sanayi bölgelerinde parselasyon planları ilgili bakanlık tarafından kabul edilir. Benzer şekilde Özelleştirme idaresi tarafından uygulama alanlarında parselasyon yapılabilmektedir.
Parselasyon planları, 5393 sayılı Belediye Kanunu uyarınca belediye encümeni kararıyla kabul edilir. Parselasyon yapılmasından önce encümen kararıyla parselasyon yapılmasına karar verilir. Ayrıca farklı alınan bir kararda düzenleme sınırı belirlenebilir. Teknik çalışmalar sonucunda hazırlanan parselasyon planları son olarak yine belediye encümeni kararıyla kabul edilir. Belediye Kanununda öngörülen onay süreci tamamlandıktan sonra askıya çıkartılmak suretiyle ilan edilir. Büyükşehir belediyelerinin bulunduğu illerde parselasyon planları onay için ayrıca büyükşehir belediyesine de gider.
Parselasyonun amacı nedir?
Parselasyon uygulamalarının temel amacı düzenli kentleşmenin sağlanması olarak ifade edilebilir. Şehircilik ilkelerinin hayat bulacağı düzenli kentleşme temelde imar planları eliyle gerçekleştirilmek istenen bir amaçtır. Parselasyon ise imar planlarının hayata geçirilmesi amacıyla yapılan bir uygulamadır. Yönetmelikte öngörülen amaç ise imar planına uygun olarak yapı yapmaya elverişli parseller oluşturulması olarak ifade edilebilir.
Uygulamada farklı amaçlarla parselasyon yapılabilmektedir. Parselasyon yapılırken kullanılan araçlar yetkili kurumlara mülkiyet üzerinde çok önemli yetkiler vermektedir. Arazilerin tamamıyla bütün haline getirilerek tekrar dağıtılması sırasında imara elverişli parsel oluşturma amacından sapılarak farklı avantajlar sağlanabilmektedir. Düzenleme ortaklık payı aracının kullanılarak taşınmazların ücretsiz kamu eline geçirilmesi, kapanan kadastral taşınmazların ihdasen idareler mülkiyetine geçirilmesi, daha değerli parsellerin ayrımcılık yapılarak tahsis edilmesi, bedele dönüştürmenin olumsuz kullanılarak maddi gelir kaynağı olarak kullanılması gibi Kanun ve Yönetmelikte amaçlanmayan uygulamalarla karşılaşılabilmektedir. Bu tarz uygulamalar dava konusu edildiklerinde mahkemelerce iptal edilmektedir.