İşyerlerine bir çok farklı Kanuna istinaden farklı yaptırımlar uygulanabilmektedir. Örneğin Çevre Kanunu uyarınca işyeri sahiplerine idari para cezası verilebilir. Aynı zamanda işyerinin faaliyetten menine karar verilebilir. Benzer şekilde İmar Kanunu uyarınca para cezası verilmesi ya da yapının yıkılması söz konusu olabilir. Bu şekilde uygulanan yaptırımlar işyeri açma ve çalışma ruhsatları konusuyla ilgisiz olabileceği gibi ayrıca işyeri açma ve çalışma ruhsatlarına dair mevzuatın da uygulanmasını gerektirebilir.
3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun ile anılan Kanuna istinaden çıkartılan İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte işyeri açma ve çalışma ruhsatı almayanlar ile aykırı faaliyet yürütenler hakkında bazı yaptırımların uygulanması öngörülmüştür.
3572 sayılı Kanunun 6. maddesine göre, ruhsat verilmesini takiben yapılacak kontrol ve denetimlerde, 4 üncü maddede belirtilen yönetmelikte öngörülen kriterlere aykırı beyan ve durumun tespiti halinde; verilmiş olan ruhsat, ilgili mevzuattaki hükümler çerçevesinde yetkili merci veya mülki idare amirince iptal edilerek işyeri kapatılır ve ilgililer hakkında ayrıca işlem yapılır.
Bu yaptırımlar; işyeri ruhsatının iptal edilmesi, işyerinin faaliyetten men edilmesi ve idari para cezası verilmesi şeklinde gerçekleşmektedir.
- RUHSAT İPTALİ;
1- Ruhsatın Yenilenmesi ve İntibak (Yönetmelik 8. Madde)
Ruhsatın yenilenmesi veya intibakı gereken hallerde yetkili idareye en geç üç ay içinde müracaat edilmesi zorunludur. Bu süre mirasçılar için altı ay olarak uygulanır. Süresi içinde müracaat yapılmadığının yetkili idarelerce tespiti durumunda tespit tarihinden itibaren onbeş günlük süre verilir. Bu süre sonunda ruhsat yenilenmediği veya intibak yaptırılmadığı hallerde ruhsat iptal edilir.
2- Denetim Sırasında Beyana Aykırılığın Tespit Edilmesi (Yönetmelik 13. Madde)
İşyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde mevzuata uygun olmayan unsurların ve noksanlıkların tespiti halinde, işyerine bu noksanlık ve hatalarını gidermesi için bir defaya mahsus olmak üzere on beş günlük süre verilir.
Verilen süre içinde tespit edilen noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde, ruhsat iptal edilerek işyeri kapatılır. Ayrıca ilgililerin yalan, yanlış ve yanıltıcı beyanı varsa haklarında kanunî işlem yapılır.
3- 2. ve 3. Sınıf GSM de Aykırılığın Tespiti Halinde (Yönetmelik 23. Madde)
İkinci ve üçüncü sınıf işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen gayrisıhhi işyerleri, yetkili idare tarafından bir ay içinde kontrol edilir. Bu süre içinde kontrol edilmemesi halinde, ilgili, çalışma ruhsatı almış sayılır ve kontrol görevini süresinde yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında yetkili idareler tarafından yasal hükümler uygulanır.
Ruhsat verilmesini takiben yapılacak kontrol ve denetimlerde, ikinci fıkrada belirtilen kriterlere aykırı beyan ve durumun tespiti halinde, işyerine bir defaya mahsus olmak üzere on beş günlük süre verilir.
Verilen süre içinde noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde verilmiş olan ruhsat, yetkili idare tarafından iptal edilerek işyeri kapatılır ve ilgililer hakkında ruhsat vermeye yetkili idareler tarafından ayrıca yasal işlem yapılır.
4- 1. sınıf GSM de Sorumlu Müdür (Yönetmelik 25. Madde)
Birinci sınıf gayrisıhhî müesseselerde, ruhsat başvurusu sırasında beyan edilen sorumlu müdür sözleşmesinin işyerinde bulundurulması zorunludur. Yetkili idareler tarafından yapılacak denetimlerde sorumlu müdür sözleşmesinin işyerinde bulunmaması veya bu sözleşmeyle ilgili hatalı beyanda bulunulduğunun tespit edilmesi hâlinde on beş gün içinde bu eksikliğin giderilmesi istenir.
Bu süre sonunda eksikliklerin giderilmemesi hâlinde bu işyerleri hakkında işyeri ruhsatının iptaline ilişkin hükümler uygulanır. Ruhsat başvurusunda bu sözleşmeyle ilgili gerçeğe aykırı beyanda bulundukları tespit edilen işyeri sahipleri hakkında suç duyurusunda bulunulur.
5- Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerlerinde Mesul Müdür (Yönetmelik 35. Madde)
Umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinde, ruhsat başvurusu sırasında mes’ul müdürün adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ve mes’ul müdür sözleşme tarihinin beyanı yeterlidir. Yetkili idareler tarafından yapılacak denetimlerde mes’ul müdür sözleşmesinin işyerinde bulunmaması veya bu sözleşmeyle ilgili hatalı beyanda bulunulduğunun tespit edilmesi hâlinde on beş gün içinde bu eksikliğin giderilmesi istenir.
Bu süre sonunda eksikliklerin giderilmemesi hâlinde bu işyerleri hakkında işyeri ruhsatının iptaline ilişkin hükümler uygulanır. Ruhsat başvurusunda mes’ul müdür sözleşmesiyle ilgili gerçeğe aykırı beyanda bulundukları tespit edilen işyeri sahipleri hakkında suç duyurusunda bulunulur.
6- Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerlerinin İşletme İzinlerinin İptali (Yönetmelik 42. Madde)
2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanununun 8 inci maddesinde belirtilen fiiller sebebiyle bir yıl içinde üç defa faaliyetten men edilen işyerlerinde, bu fiiller tekrar işlendiği takdirde, işyeri açma ve çalışma ruhsatı mahallin en büyük mülkî idare amirinin bildirimi üzerine yetkili idareler tarafından beş işgünü içinde iptal edilir.
2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununa göre verilen belgelerin, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından iptali halinde iptal işlemine ilişkin karar en geç yedi gün içinde yetkili idareye bildirilir.
- FAALİYETİN DURDURULMASI
1- 1. sınıf GSM de Aykırılığın Tespiti Halinde (Yönetmelik 21. Madde)
Birinci sınıf gayrisıhhî müessese başvuru ve beyan formunda yer alan bilgiler esas alınarak bir ay içinde yapılan denetimlerde, beyan edilen hususlara aykırı bir durumun tespiti halinde ilgililer hakkında gerekli kanunî işlem yapılır.
Aykırılık ve noksanlıklar toplum ve çevre sağlığı açısından bir zarar doğurmuyorsa, tedbirlerin alınması ve noksanlıkların giderilmesi için bir yılı geçmemek üzere süre verilir. Verilen süre içinde aykırılık ve noksanlıklarını gidermeyen işletmelerin faaliyeti söz konusu aykırılık ve noksanlıklar giderilinceye kadar durdurulur.
Ruhsatın verilmesinden sonra yetkili idare tarafından yapılacak denetim sonucunda toplum ve çevre sağlığı açısından zararlı olan işletmelerin faaliyeti, noksanlıklar ve aykırılıklar giderilinceye kadar derhal durdurulur.
2- Ruhsat Alınmadan İşyeri Açılması (Yönetmelik 6. Madde)
İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri yetkili idareler tarafından kapatılır.
3- Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerleri (Yönetmelik 32. Madde)
İzin almadan açılan umuma açık istirahat ve eğlence yerleri, yetkili idarelerin ilgili birimleri tarafından sebebi bir tutanakla belirlenmek ve mühürlenmek suretiyle re’sen kapatılır.
Kollukça, izin almadan açıldığı tespit edilen umuma açık istirahat ve eğlence yerleri düzenlenecek bir tutanakla kapatılmak üzere yetkili idareye bildirilir. Yetkili idare yapılan bildirim üzerine izin almadan açılan yeri kapatarak en geç üç gün içinde kolluğa bilgi verir.
Umuma Açık İstirahat Ve Eğlence Yerlerinin Faaliyetten Meni (Yönetmelik 39. Madde)
2559 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde sayılan hususların tespiti halinde belirtilen işyerleri otuz günü geçmemek üzere, mahallin en büyük mülki idare amiri tarafından geçici süreyle faaliyetten men edilir.
Faaliyetten men’e ilişkin onay uygulanmak üzere yetkili idareye bildirilir. Yetkili idare en geç üç işgünü içinde faaliyetten men’e ilişkin kararı işyerini mühürlemek suretiyle uygulayarak buna ilişkin tutanağın bir suretini ilgili mülkî makama gönderir.
Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerlerinde Faaliyetten Men Tekerrürü (Yönetmelik 42. Madde)
2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanununun 8 inci maddesinde belirtilen fiiller sebebiyle bir yıl içinde üç defa faaliyetten men edilen işyerlerinde, bu fiiller tekrar işlendiği takdirde, işyeri açma ve çalışma ruhsatı mahallin en büyük mülkî idare amirinin bildirimi üzerine yetkili idareler tarafından beş işgünü içinde iptal edilir.
2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununa göre verilen belgelerin, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından iptali halinde iptal işlemine ilişkin karar en geç yedi gün içinde yetkili idareye bildirilir.
- PARA CEZASI VERİLMESİ
2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu
6. madde; (idari para cezası); Umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinden;
a) Faaliyetten geçici olarak men edildiği halde süresinden önce açılan,
b) Açık ve kapalı bulunacağı saatlere uymayan,
c) Bu Kanunun 12 nci maddesinde belirtilen yasaklara uymadığı tespit edilen,
d) Mevzuat hükümlerine aykırı olarak işletilen,
iş yerlerinin işletmecilerine beşyüzmilyon Türk Lirası ile birmilyar Türk Lirası arasında idarî para cezası verilir.
Bu maddede öngörülen idarî para cezaları, belediye sınırları içinde belediye encümeni, belediye sınırları dışında il daimi encümeni tarafından verilir.
Verilen idarî para cezalarına dair kararlar ilgililere 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ edilir. Bu cezalara karşı tebliğ tarihinden itibaren en geç yedi gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz, idarece verilen cezanın yerine getirilmesini durdurmaz. İtiraz üzerine verilen karar kesindir. İtiraz, zaruret görülmeyen hallerde evrak üzerinde inceleme yapılarak en kısa sürede sonuçlandırılır.
İdarî para cezaları 6183 sayılı Âmme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.
Bu maddede belirtilen aynı fiillerin bir yıl içinde tekrarı halinde, en son uygulanan para cezası bir kat artırılarak uygulanır.
8. madde; Mahallin en büyük mülkî amiri tarafından otuz günü geçmemek üzere geçici süreyle faaliyetten men edilir. Bu maddede yazılı fiiller sebebiyle bir yıl içinde üç defa faaliyetten men edilen işyerlerinde, bu fiiller tekrar işlendiği takdirde, işyeri açma ve çalışma ruhsatları, mahallin en büyük mülkî amirinin bildirimi üzerine, belediye veya il özel idaresi tarafından beş iş günü içinde iptal edilir.
Yönetmelik 39. Madde
36 ncı maddeye aykırılığın veya 2559 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinde belirtilen hususların tespiti hâlinde, yetkili idare tarafından 2559 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinde belirtilen usûle göre idarî para cezası uygulanır.
1608 Kanunun 1. maddesi
1608 sayılı Umuru Belediyeye Müteallik Ahkamı Cezaiye Hakkında 16 Nisan 1340 Tarih ve 486 Numaralı Kanunun Bazı Maddelerini Muaddil Kanun’un 1 inci maddesinde; belediye meclis ve encümenlerinin kendilerine kanun, nizam ve talimatnamelerin verdiği vazife ve salahiyet dairesinde ittihaz ettikleri kararlara muhalif hareket edenlerle belediye kanun ve nizam ve talimatnamelerinin men veya emrettiği fiilleri işleyenlere veya yapmayanlara belediye encümenince Kabahatler Kanununun 32 nci maddesi hükmüne göre idarî para cezası ve yasaklanan faaliyetin menine karar verileceği, bu kararda ilgili kişiye bir süre de verilebileceği, bu madde hükümlerinin ilgili kanunda ayrıca hüküm bulunmayan hâllerde uygulanabileceği düzenlemesi yer almaktadır.
Dava Yolu
İşyerlerine yönelik olarak tesis edilen işlemler idari işlemlerdir. İdari işlemlerin iptali istemiyle İdare Mahkemesine dava açılabilir. Dava açma ehliyeti 2577 sayılı Kanunun 2. maddesi çerçevesinde değerlendirilir.
1608 sayılı Kanun uyarınca idari para cezası verilmesine ilişkin işlemler Kabahatler Kanunu uyarınca tesis edilmiş ise Kabahatler Kanunu uyarınca adli yargı görevlidir. Ancak idari işlemle (faaliyetten men ile) birlikte tesis edilmiş olması halinde idari yargıda dava konusu edilir.
2577 sayılı İdari Yargılama Kanunu uyarınca idari işlemlerin iptali sitemiyle dava açma süresi 60 gündür. 2559 sayılı Kanun uyarınca idari para cezasında 7 gündür. Dava dilekçelerinin 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 3. maddesine uygun olması gerekmektedir. Aksi halde idare mahkemesince ilk inceleme aşamasında 2577 sayılı Kanunun 15/d. maddesi uyarınca dilekçenin reddine karar verilebilir. Böyle bir durumda eksiklikler 30 gün içerisinde giderilerek yenileme dilekçesi verilmelidir.
Açılacak davalarda hazırlanacak dilekçelerin 2577 sayılı Kanunun 5. maddesine de uygun olması gerekir. Aksi halde Mahkemece yine 2577 sayılı Kanunun 15/d. maddesi uyarınca dilekçenin reddine karar verilecektir. Buna göre menfaat birlikteliği olan kişiler tek dilekçe ile dava açabilirler. Menfaat birlikteliği olmaması halinde ayrı ayrı hazırlanacak dilekçelerle ayrı ayrı dava açılmalıdır. İki farklı işlemin birlikte dava konusu edilmesi durumu da bu madde çerçevesinde değerlendirilmelidir.
İdari işlemlerin iptali istemiyle açılan davalarda, dava dilekçelerinde 2577 sayılı Kanunun 27. maddesi uyarınca yürütülmesinin durdurulması talep edilebilir. Yürütmenin durdurulması talebi idare mahkemelerince dava dilekçesi savunmaya çıkartılmadan değerlendirilebildiği gibi, savunma alınması sonrasında da değerlendirilebilmektedir.
Mahkeme kararlarına karşı istinaf yoluna başvurulabilir.