- 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanunun Gerekçesi
İşyeri açma ve çalışma ruhsatlarının dayanağı 3572 sayılı Kanundur. Bu Kanunun gerekçesi “Ülkemizde mevcut mevzuat gereği değişik isimler altında çeşitli bakanlık ve kuruluşlardan işyeri açılması için ayrı ayrı alınması gereken 20 civarındaki izin belgesi, iş yeri veya işletme açmak suretiyle yurt ekonomisine katkıda-bulunmak isteyen yatırımcıyı büyük bir sıkıntıya sokmakta, bu durum ise, (kalkınmanın gereği olan yatırımlar için teşvik tedbirleri getirilen ülkemizde mevzuat bakımından çelişkili bir durum yaratmaktadır.
Diğer taraftan, bürokratik engellerin yarattığı caydırıcılık, bir yandan yatırımları engellerken, bir yandan da gereksiz bir zaman kaybına sebep olmaktadır. Bunu önlemek amacıyla; sanayi, tarım ve diğer işyerlerinin açılmasına ilişkin izinlerle ilgili işlemlerin tek bir bürokratik kademede çözümlenmesi öngörülmek suretiyle, kırtasiyecilik en aza indirilmektedir.” olarak ifade edilmiştir.
- 3572 sayılı Kanunda Ruhsat Düzenlemeye Yetkili İdareler
İşyeri açma ve çalışma ruhsatlarının düzenlenmesi konusunda bir çok Kanunda farklı idarelere yetkiler verilmiştir. Genel anlamda yerel yönetimlerin yetkilendirildiği görülmektedir. Büyükşehirlerde ise ilçe ve büyükşehir belediyeleri arasında yetki paylaşımı yapılmıştır. Bunun yanında Organize Sanayi Bölgelerinde ruhsat düzenlenmesine dair özel hükümler öngörülmüştür.
3572 sayılı Kanun ile yerel yönetim mevzuatı arasında yetkilendirme konusunda çelişkiler mevcuttur. Ayrıca yerel yönetim mevzuatında 3572 sayılı Kanunun uygulanmayacağı yolunda hükümler bulunduğu için yetki konusunda çelişkili durumlarda yerel yönetim mevzuatları uygulanmaktadır.
Kanunlarda öngörülen işyeri açma ve çalışma ruhsatlarına dair hükümler şu şekildedir:
2.a. 3572 sayılı Kanunun 3. maddesi;
a)Belediye hudutları ve mücavir alan dışında kalan işyerleri ve işletmelere il özel idareleri.
b) Belediye hudutları ile mücavir alan içinde kalan tüm işyerleri ve işletmelere belediyeler,
c) Belediye hudutları ve mücavir alan içinde kalan işyeri ve işletmelerden büyükşehir belediyesi olan yerlerde;
ca) 2 nci ve 3 üncü sınıf gayrisıhhi müesseseler için büyükşehir belediye başkanlığı,
cb) Sıhhi ve sair işletmeler için ise büyükşehir belediyesi içinde kalan diğer belediye başkanlıkları.
Bu kanun maddesi 5216 ve 5393 sayılı Kanunlar ile çelişmektedir. Bu nedenle öncelikle belediyeye ilişkin kanunlar uygulanmaktadır.(5393/84 ve 5216/28 maddeleri uyarınca)
Buna göre, yetki sıhhi işyerleri, umuma açık istirahat ve eğlence yerleri ile 2. ve 3. sınıf Gayrisıhhi Müessese (GSM) lerde ilçe belediyesinde,
1. Sınıf GSM lerde büyükşehirdedir. Büyükşehir değilse il özel idaresidir.
2.b. 5393 sayılı Belediye Kanunu
15/c maddesi; Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatı vermek.
15/l maddesi; Gayrisıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek.
Ayrıca aynı maddede “(l) bendinde belirtilen gayrisıhhî müesseselerden birinci sınıf olanların ruhsatlandırılması ve denetlenmesi, büyükşehir ve il merkez belediyeleri dışındaki yerlerde il özel idaresi tarafından yapılır” kuralı yer almaktadır.
80. maddesi; “Şehirlerarası özel otobüs terminali işletmesi ve akaryakıt istasyonları”
Belediye sınırları ve mücavir alanları içinde, kara yolu ile yolcu taşıma hakkına sahip gerçek ve tüzel kişilerin şehirlerarası otobüs terminali kurmalarına ve işletmeleri ile her türlü akaryakıt ile sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) istasyonlarına nazım imar ve uygulama imar plânına uygun olmak kaydıyla belediye tarafından izin verilebilir. Akaryakıt istasyonlarına izin verilmesi için nazım imar plânında akaryakıt istasyonu olarak gösterilmesi şarttır. Bu istasyonlara çalışma ruhsatı büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi tarafından verilir.
84. madde; “Uygulanmayacak hükümler”
Bu Kanunla, belediyenin sorumlu ve yetkili kılındığı görev ve hizmetlerle sınırlı olarak; …..14.6.1989 tarihli ve 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun,…. Kanununda bu Kanun hükümlerine aykırılık bulunması durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır.
2.c. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu
7/d maddesi; Büyükşehir belediyesi tarafından yapılan veya işletilen alanlardaki işyerlerine büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunan alanlarda işletilecek yerlere ruhsat vermek ve denetlemek
7/j maddesi; Gıda ile ilgili olanlar dâhil birinci sınıf gayrisıhhî müesseseleri ruhsatlandırmak ve denetlemek, yiyecek ve içecek maddelerinin tahlillerini yapmak üzere laboratuvarlar kurmak ve işletmek.
7/t maddesi; Her çeşit toptancı hallerini ve mezbahaları yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek, imar plânında gösterilen yerlerde yapılacak olan özel hal ve mezbahaları ruhsatlandırmak ve denetlemek.
7/u maddesi; İl düzeyinde yapılan plânlara uygun olarak, doğal afetlerle ilgili plânlamaları ve diğer hazırlıkları büyükşehir ölçeğinde yapmak; gerektiğinde diğer afet bölgelerine araç, gereç ve malzeme desteği vermek; itfaiye ve acil yardım hizmetlerini yürütmek; patlayıcı ve yanıcı madde üretim ve depolama yerlerini tespit etmek, konut, işyeri, eğlence yeri, fabrika ve sanayi kuruluşları ile kamu kuruluşlarını yangına ve diğer afetlere karşı alınacak önlemler yönünden denetlemek, bu konuda mevzuatın gerektirdiği izin ve ruhsatları vermek
İlçe belediyelerinin yetkileri;
Sıhhî işyerlerini, 2 nci ve 3 üncü sınıf gayrisıhhî müesseseleri, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek
28. madde; Belediye Kanunu ve diğer ilgili Kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümleri ilgisine göre büyükşehir ve ilçe belediyeleri hakkında da uygulanır.
2.d. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu
7/a maddesi; Kanunlarla verilen görev ve hizmetleri yerine getirebilmek için her türlü faaliyette bulunmak, gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri için kanunlarda belirtilen izin ve ruhsatları vermek ve denetlemek.
7/g maddesi; Belediye sınırları dışındaki gayri sıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerine ruhsat vermek ve denetlemek. Ancak, sivil hava ulaşımına açık havaalanları bünyesinde yer alan tüm tesislere işyeri açma ve çalışma ruhsatı dahil her türlü ruhsat, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından verilir. Bu konuya ilişkin usûl ve esaslar Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünce hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir
70. madde; Uygulanmayacak hükümler
Bu Kanunla, il özel idaresinin sorumlu ve yetkili kılındığı görev ve hizmetlerle ilgili olarak, 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanunda bu Kanun hükümlerine aykırılık bulunması durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır.
2.e. 4562 sayılı OSB Kanunu
4. madde; Yürürlüğe giren (…) (1) imar plânına göre arazi kullanımı, yapı ve tesislerinin projelendirilmesi, inşası ve kullanımıyla ilgili ruhsat ve izinler ile işyeri açma ve çalışma ruhsatları OSB tarafından verilir ve denetlenir. İşyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesi sırasında işyeri açma ve çalışma ruhsatına ilişkin harçlar, OSB tarafından tahsil edilerek ilgili belediye veya il özel idaresi hesabına yatırılır.İstisna; Geçici 1. madde; Tespit edilen ıslah şartları çerçevesinde, tüzel kişilik kazanan OSB’lerde, bu Kanunla getirilen tüm izin ve ruhsat yetkileri, ıslah çalışmaları tamamlanıncaya kadar genel mevzuat hükümlerine göre yürütülür. Süresi içinde ıslah şartlarını tamamlamayanlar OSB niteliklerini kaybederek sicilden terkin edilir.