Malikler taşınmazlarının kamulaştırılmasında sorun görmüyor ise fakat taşınmazın belirlenen bedeli konusunda sorun yaşıyorlarsa, idare tarafından Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan bedel tespiti ve tescil davasında, ilk duruşmada ya da bilirkişi incelemesi sırasında bedele ilişkin itirazlarını dile getirebilir, ayrıca düzenlenen bilirkişi raporuna itiraz edebilirler.
Ancak malikler taşınmazlarının kamulaştırılmasını istemiyorlar ise, Asliye Hukuk Mahkemesince düzenlenen meşruhatlı davetiyenin tebliği üzerine taşınmazın bulunduğu yer idare mahkemelerinde kamu yararı/kamulaştırma kararının iptali istemiyle iptal davası açmalıdır.
Kamulaştırma Kanununa göre, kamulaştırma işlemine karşı hak sahipleri tarafından idari yargıda iptal davası açılması ve idari yargı mahkemelerince de yürütmenin durdurulması kararı verilmesi halinde mahkemece, idari yargıda açılan dava bekletici mesele kabul edilerek bunun sonucuna göre işlem yapılır.
İdare Mahkemelerinde Hangi İşlemin/İşlemlerin İptali Talep Edilmelidir?
Kamulaştırma uygulamalarına yönelik olarak malikler tarafından meşruhatlı davetiyenin tebliği üzerine idare mahkemelerinde iptal davası açılması düşünülüyorsa, bu davanın konusu doğru belirlenmelidir. Aksi halde basit bir hata nedeniyle amaçlanan sonuç elde edilemeyecektir.
Hak sahipleri tarafından öncelikle kamulaştırma işlemlerinin dayanakları tespit edilmelidir. Bu Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından gönderilen meşruhatlı davetiyede ek olarak gönderilebileceği gibi sadece ifade de edilmiş olabilir. Bu anlamda, kamulaştırma işleminin dayanağından herhangi bir imar planı ya da proje söz konusu değil ise sadece kamu yararı/kamulaştırma kararının iptali istemiyle dava açılabilir. Ancak kamulaştırma işlemi imar planına dayalı olarak yapılıyor ise hak sahipleri tarafından dayanağı imar planının da iptalini talep etmek gerekecektir.
Örneğin, belediye tarafından nazım ve uygulama imar planında park alanı olarak öngörülen bir taşınmazın kamulaştırılması amacıyla alınan belediye encümeni kararı doğrultusunda Asliye Hukuk Mahkemesine başvuruda bulunulmuş, Mahkemece de belediye encümeni kararı dava dilekçesine eklenilerek maliklere gönderilmiş olabilir. Bu tarz bir durumda ayrıca kamu yararı kararı alınmamış, belediye encümenince taşınmazın kamulaştırılması yolunda karar alınmış olacaktır. Maliklerce sadece kamulaştırmaya dair belediye encümeni kararı idare mahkemesinde iptal davasına konu edilirse Mahkemece taşınmazın imar planında park alanı olarak öngörüldüğü, davacılar tarafından imar planının dava konusu edilmediği, kamulaştırma işleminin dayanağı imar planına uygun olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilecektir.
Bu anlamda, kamulaştırma işleminin dayanakları belirlenerek dava konusu edilecek ise dayanaklarıyla birlikte dava konusu edilmelidir. Hatta bu örnekte dayanak olarak sadece uygulama imar planının iptalini talep etmek dahi yeterli olmayacak nazım imar planının da iptalini talep etmek gerekecektir.
Bakanlıkça onaylı bir proje kapsamında kamulaştırma yapılıyor olması halinde ise, kamulaştırma işlemi de dayanağı proje ile birlikte dava konusu edilmelidir. Hatta bu durumlarda idarelerce kamu yararı kararı alınma gereği bulunmadığı gibi projeler de Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmemekte, davacılara dilekçe ekinde sadece uygulamaya geçilmesine yönelik kamulaştırma kararı tebliğ edilebilmektedir. Malikler tarafından çoğunlukla sadece kamulaştırma kararının iptali talep edilmekte, idare mahkemelerince de dayanağı projeye uygun olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmektedir.
Projeye dayalı kamulaştırmalarda, idari yargı mercileri tarafından daha önceki yıllarda yapılan yargısal denetimlerde kamu yararı olarak kabul edilen proje dava konusu edilmese de esas yönünden incelenerek projede kamu yararı bulunup bulunmamasına göre kamulaştırma işleminin hukukiliği değerlendiriliyordu. Bu konuda projenin ilan ve tebliğinde zorunluluk olmaması, herhangi bir şekilde malikler tarafından bilinmemesi, öğrenilmemesi gibi durumlar dikkate alınıyordu. Ancak son yıllardaki kararlarında projenin de ayrıca iptal davasına konu edilmesi gerekliliğini aramaktadır.
Farklı bir örnek olarak; 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanunu uyarınca tescilli eser olarak belirlenen bir taşınmazın kamulaştırılmasının iptali talep edilecekse dayanağı tescil işlemine dair koruma kurulu kararının da dava konusu edilmesi gerekebilir.
Bu nedenle, idare mahkemelerinde iptal davası açılırken kamulaştırma işleminin dayanağı idari işlemlerin de dava konusu edilmesi gerekebilir.
Kamulaştırma Kararlarına İdare Mahkemelerinde Dava Açma Süresi
Kamu idareleri tarafından alınan kamu yararı ve kamulaştırma kararlarının iptali istemiyle hak sahipleri tarafından, idarelerce Asliye Hukuk Mahkemesine açılan bedel tespiti ve tapu tescili davasında Mahkemece hazırlanan meşruhatlı davetiyenin tebliğ tarihinden itibaren, kendilerine tebligat yapılamayanlara tebligat yerine geçmek üzere mahkemece yapılan ilan tarihinden itibaren otuz gün içinde, taşınmazın bulunduğu yer idare mahkemelerinde iptal davası açılabilir.